ALDA SLONIK
MARIA LUCIA CORDEIRO ROGENSKI
Tłumaczenie:
KS. STANISŁAW TURBAŃKI, SVD
JEDNODNIÓWKA II
BRASPOL ze SABARÁ w PONTA GROSSIE
PARANÁ - BRAZYLIA
Podziękowanie
Opracowanie tej Jednodniówki stało się możliwe dzięki współpracy kilku osób.
Osoby, z którymi przeprowadzono wywiad:
Polski Chór BRASPOL z Ponta Grossy
Członkowie Chóru udzieli cennych orientacji i informacji.
Ks. Stanisław Turbański
Przez uprzejmość i gotowość odprawiania Mszy św. w języku polksim, orientację w badaniach i tłumaczenie.
Siostra Oliwia
Dzięki zorganizowaniu, ćwiczeniu i prowadzeniu Chóru BRASPOL w Ponta Grossie.
Spis treści
Podziękowanie
Lista zdjęć
Lista załączników
Zarząd Oddziału BRASPOL ze SABARÁ Oddziału Ponta Grossa
Wstęp
1. Imigracja polska w Ponta Grossie
2. Oddział BRASPOL
3. IV Kongres Polonijny Ameryki Lacińskiej
4. Chór Polski
5. Ogłoszenia
6. Znaki polonijne
7. Siostra Oliwia
8. Opłatek
9. Ks. Stanisław Turbański
10. Święconka
Uwagi końcowe
Załączniki
Wstęp
Celem niniejszego opracowania jest streszczenie działalności i badań Oddziału BRASPOL-u ze Sabará od powstania do chwili obecnej. Również ma ono uzupełnić dotychczasowe informacje oraz przedstawić w załączeniu monografię Marii Lucji Cordeiro Rogenskiej O Cotidiano do Imigrante Polonês na Sociedade Pontagrossense (Źycie codzienne Imigranta Polskiego w Społeczeństwie Pontagrosseńskim).
Imigracja Polska w Ponta Grossie
"Naród, który nie zna swojej historii,
nie wie, skąd pochodzi,
nie wie dokąd idzie."
Richard Lévene
Według Romário Martins Ilu nas jest i kim jesteśmy (s. 84) w latach 1876-1878 przybyło do municypium Ponta Grossa 84 polskich imigrantów. Pochodzili ze wschodniej Polski. Osiedli w kolonii Moema. W 1892 r. dalszych 613 polskich przybysów osiadło także w koloniach: Itaiacoca, Taquari, Botuquara, Euridice, Rio Verde, Guaraúna, Adelaide, Floresta i Trindade.
Adaptowali się znacznie łatwiej do miejscowych warunków niż inni imigranci dzięki klimatowi zbliżonemu do klimatu zimnego, z którego pochodzili.
ODDZIAŁ BRASPOL ze SABARÁ
Ojczyzno moja!
Ty jesteś jak zdrowie;
Ile cię cenić trzeba!
(Adam Mickiewicz)
( Tł. Ks. Henrique Perbeche"Przybycień", SVD)
W trosce o odnowienie tradycji, zachowanie odziedziczonego dorobku kulturalnego i awans potomków polskich emigrantów powołano do życia Oddział BRASPOL ze Sabará w Ponta Grossie, w salce katechetycznej parafii św. Piotra w dzielnicy Sabará, dnia 15 stycznia 1999 r.
f:Widok ogólny Ponta Grossy
Na Generalnym Zebraniu powołującym do życia Oddział BRASPOL ze SABARÁ, municypium Ponta Grossa w stanie Parana byli obecni: pan Rizio Wachowicz, pani Alicja Furman, pan Antônio Miguel Silva, grupa polskiego folkloru Nowa Nadzieja oraz szereg innych polskich potomków w Ponta Grossie.
Ogłoszeniami w miejscowych środkach komunikacji zapraszano do udziału w początkowej działalności polonijnej nowopowstałego Oddziału.
Dnia 29 marca 1999 r. w lokalu Associação dos Moradores (Stowarzyszenie Mieszkańców) dzieci z dzielnicy Sabara przygotowały jajka wielkanocne, zwane pisankami, pod kierownictwem pań Marianny Aleksandry Slonik i Claudete de Fátima Wolskiej. Brała również udział grupa polskiego folkloru Nowa Nadzieja oraz kilku członków Oddziału.
(photo:Pisanki, z prywatnego zbioru)
IV Kongres Polonijny Ameryki Łacińskiej
W dniach 6 - 9 czerwca 2000 r. odbył się w Kurytybie, stolicy stanu Parana w Brazylii, IV Kongres Polonijny Ameryki Łacińskiej. Brali udział Polacy i potomkowie polscy ze wszystkich kontynentów. Celem było docenienie naszej obecności i roli w III Tysiącleciu, w kraju urodzenia i zamieskania każdego z nas.
Wszystkim przyświecał wspólny cel: poszukiwanie swego pochodzenia, uświadomienie sobie odysei imigracji i dorobku kulturalnego odziedziczonego po przodkach. W ten sposób historia toczy się dalej i jest naszym zadaniem, potomków polskich czy Polaków, utrwalać to nie tylko na piśmie, lecz żyć tą historią, żeby nie zanikły zwyczaje i tradycje narodu tak doświadczonego, który mimo wszystko, żyje normalnie.
Niektórzy członkowie miejscowego Oddziału, jak Alda Slonik, Maria Lucia C. Rogenski i państwo Maria Helena i Ryszard Józef Chwist, uczestnicy IV Kongresu, poczuwają się do jeszcze większej odpowiedzialności, żeby pobudzać osoby należące do Oddziału w przywracaniu i zachowywaniu tradycji i zwyczajów oraz w pielęgnowaniu języka przy pomocy Chóru.
Prezes USOPAŁ, Jan Kobylański i prezes Krajowego BRASPOL-u, Rizio Wachowicz przewodniczyli z poświęceniem całemu Kongresowi. Różne wybitne osobistości brały udział, m. in. abp Szczepan Wesoły z Rzymu, delegat dla duszpasterstwa polonijnego na całym świecie; prof. Andrzej Kajetan Wróblewski z Uniwersytetu Warszawskiego; prof. Zw. Dr Hab. Jarosław Mikielewicz, Dyrektor
Instytutu Maszyn Przepływowych w Gdańsku; prof. Dr Hab. Antoni Nowakowski, szef Departamentu Katedra Elektroniki Medycznej i Ekollogicznej Politechnika Gdańska; Dr Jan Krzysztof Frąckowiak, Sekretarz Komitetu Badań Naukowych (KBN) Podsekretarz Stanu; komentator Roman Dobrzyński z Telewizji Polskiej; liczni delegaci z różnych kontynnentów.
Oprócz problemów naukowych, podkreślano na Kongresie doniosłość zachowania kultury, zwyczajów i wiary polskich imigrantów, bo w ten sposób współtworzy się kulturę brazylijską. Wiele z tych elementów jest jeszcze dziś obecnych w codziennym życiu brazylijskim.
(photo:Uczestnicy BRASPOL-u z Ponta Grossy w IV Kongresie
Ze zbioru prywatnego)
Chór Polski
· Historia Polskiego Chóru
W połowie 1957 r. Kierownictwo Towarzystwa Polskiego Odrodzenie z Ponta Grossy zwróciło się do werbisty ks. Marjana Pawlowskiego z prośbą o zorganizowanie chóru mieszanego i o poparcie dla młodzieżowej grupy folklorystycznej celem uświetnienia świąt Gwiazdki i Wielkanocy oraz innych tradycyjnych uroczystości polskich.
Według informacji pań Bogumiły Celińskiej i Jadwigi Światowskiej Brygoli oraz śpiewaków państwa Marii Heleny i Ryszarda Chwistów, Siostra Joanna Knaut ze Zgrodmadzenia Świętej Rodziny, prowadziła chór w latach 60-tych. Chór śpiewał na polskich Mszach odprawianych przez ks. Roberta Bąka w kościele Najśw. Serca Pana Jezusa na placu Barão de Guaraúna.
Regularnie brali udział w chórze Siostra Maria Luiza, Antonina Światkowska, Zofia Światkowska, Bogumiła i Mieczysław Celinski, Zofia Robert i jej siostra Maria Franciszka Migdalska, Feliks Frankowski, ks. Marjan Pawłowski, Maria Helena i Ryszard Chwist, i inni.
Kilka lat później chór prowadziła Siostra Clarencia ze Zgromadzenia Świętej. Rodziny.
Ks. Marjan Pawłowski SVD i ks. Benedykt Grzymkowski TChr, Rektor Polskiej Misji Katolickiej, starali się, żeby kościół Serca Pana Jezusa pozostał kościołem kolonii polskiej. Niestety nie zdołali tego osiągnąć. W następstwie tego i chór przestał istnieć.
· Polski Chór BRASPOL-u
1-go sierpnia 1999 r. w salce Muzyki Kolegium Świętej. Rodziny powołano do życia Polski Chór BRASPOL-u w Ponta Grossie pod kierownictwem S. Oliwii ze Zgromadzenia św. Rodziny. Przy powstaniu Chóru byli obecni:
S. Oliwia Modkowska
Ks. Marjan Pawłowski
Roza Barbara Bus
Leonardo Bus
Bogumiła Celińska
Zofia Robert
Mirosław Stępień
Elvira Stępień
Stanisława Stępień
Maria Lucia Rogenski
Marianna Aleksandra Slonik
Alda Slonik
Ryszard Józef Chwist
Maria Helena Chwist
15-go sierpnia 1999 r. Polski Chór wystąpił po raz pierwszy na Mszy po wielu latach odprawianej znowu po polsku, przy pełnym zangażowaniu członków nowopowstałego Oddziału
P
hoto: José Loacir Gomes da Silva
Polski Chór BRASPOL-u podczas pierwszej Mszy polskiej w parafii
Ducha Świętego, 15.08.99.
W kolonii brazylijsko-polonijnej w Água Branca, w municypium São Mateus do Sul w stanie Parana, z okazji uroczystości Stulecia Kościoła zbudowanego przez imigrantów polskich śpiewał podczas Mszy Polski Chór BRASPOL-u.
Pierwszą rocznicę powstania Polskiego Chóru wspólnota brazylijskopolonijna uczciła koktajlem w sali Azylu św. Wincentego a Paulo. Zebranie było uroczyste i miało charakter konfraternizacji. Różne osoby zainteresowane odświeżeniem i zachowaniem tradycji, głównie języka, poprosiły o członkowstwo grupy.
(photo:Pierwsza rocznica Chóru
Z prywatnego zbioru)
Ćwiczenia śpiewu odbywają w czwartki każdego tygodnia w sali Kolegium Świętej Rodziny.
30-go sierpnia 2000 r. Polski Chór śpiewał podczas Mszy św., którą celebrował w parafii św. Sebastiana w Ponta Grossie, ks. Jarosław Jasianek, gość z Polski.
Miało miejsce miłe spotkanie członków Polskiego Chóru z polskim księdzem z wizytą w Brazylii. Ksiądz udzielił błogosławieństwa i zostawił miłą pamieć u Polonusów pontagrosseńskich.
(photo:Ks. Jarosław Jasianek wśród członków Chór).
OGŁOSZENIA
W celu odświeżenia polskich tradycji i zapozanania z nimi całej wspólnoty, BRASPOL ogłasza je na różny sposób.
1. Wywiad w TV Cidade de Ponta Grossa - kanał 2, 03/02/2000.
31-go stycznia nagrano wywiad z członkami BRASPOL-u dla miejscowej TV emitowany trzy dni później celem zapoznania z kulturą polską i z działalnością miejscowego Oddziału BRASPOL. Na wstępie Sandra M. Scheffer, z Grupy Folklor "Nowa Nadzieja", zapoznała z folkorem i przedstawiła typowe kostiumy przywiezione z Polski 40 lat temu. Dalej Alda Slonik mówiła o BRASPOL-u, o jego celach, o działalności w społeczności polonijnej i zaprosiła do wzięcia udziału w IV Kongresie Polonijnym Ameryki Łacińskiej. Księżna BRASPOL-u z okazji Tysiąclecia, Priscila Moleta, skomentowała konkurs Królowej Tysiąclecia w BRASPOL-u. Profª Maria Lucia C. Rogenski zakończyła wywiad komentarzem swojej monografii, wyjaśniając różne historyczne aspekty polonijne w Ponta Grossie i okolicy, jak osiedlanie polskich przybyszy, codzienne życie, religijność i różne zwyczaje.
2. Reportaż w Jornal da Manhã: 12/04/2000
Uczestnicy IV Kongresu Polonijnego Ameryki Łacińskiej z Oddziału BRASPOL w Ponta Grossie mieli okazję nawiązać kontakt z uczestnikami Kongresu z różnych kontynentów, zapoznając ich z polonijną działalnością, jak również z naszym miastem, z jego objektami turystycznymi, z działalnością ekonomiczną, z naszym Uniwersytetem (UEPG), z formacją specjalistów w róznych dziedzinach ( Załącznik 1).
3. Reportaż w Jornal Diário dos Campos 18 września 2000 r.
Żeby imigracja polska nie stała się historią niemal zapomnianą, ukazały się nowe publikacje. Poruszono różne aspekty polonijne: wśród mieszkańców miasta jest duży procent ludzi pochodzenia polskiego, ich relacje, grupa folkloru, życie codzienne tych imigrantów - to temat badań Marii Lucji C. Rogenskiej. Na rynek pontagrosseński rzucił także swoją książkę Saga dos Polacos Ulisses Iarochinski (Załacznik 2)
(photo:Ulisses Iarochinski
Z prywatnego zbioru).
Znaki Polonijne
photo:Alda Slonik Kościół Najśw Serca P. Jezusa, zwany Kościołem Polskim.
Polscy imigranci, którzy tu osiedli, byli gorliwymi katolikami. Dlatego chcieli mieć swojego księdza jako wsparcie w wierze i pomoc w wychowaniu dzieci. Zwrócili się z prośba do prefektury o teren pod kościól. Odpowiedź pozytywna przyszła 1897 r., otrzymali teren na Placu São João, gdzie już istniał kościółek pod tą samą nazwą.
Na miejscu tego kościółka powstał nowy, murowany pod wezwaniem Serca Pana Jezusa. Wybudowali go imigranci polscy, którzy go też użytkowli. Zwano go "Igreja dos Polacos" - Kościołem Polskim.
W 1927 (a nie 1920 St. T) z inicjatywy ks. Roberta Bąka rozpoczęto budowę nowego koscioła na Placu Barão de Guaraúna. Uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego dokonał 1-go stycznia 1930 r. prałat W. Tileczek, administrator prałatury Foz do Iguaçu, pierwszy polski werbista obsługujący kolonię polską w Ponta Grossie od grudnia 1906 do listopada 1908 r. Jak pierwotny mały kościółek tak i nowy kościól znane są jako " Igreja dos Polacos" - Kościół Polski. Obecnie niestety społezność polonijna nie może korzystać z tego Kościoła Polskiego.
(photo:Ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej w Kościele Polskim
Z prywatnego zbioru)
Obok kościoła znajduje się inny ślad polski: tablica pamiątkowa pierwszego stulecia imigracji polskiej do Parany.
W ciągu całego grudnia 1971 r. publikowano reportaże w miejscowym dzienniku O Diário dos Campos z informacjami o uroczystościach obchodzonych dla upamiętnienia tego stulecia.
(photo)Tablica pamiątkowa Stulecia Imigracji Polskiej w Paranie
Z prywatnego zbioru)
W przeddzień inauguracji pamiątkowej brązowej tablicy dziennik informował, że na kolumnie 110 x 90 cm umieszczono tablicę z następkującymi słowami:
"PROFUNDÍSSIMOS SÃO OS RASTROS DOS HOMEMS"
1871-1971
“Aos pioneiros poloneses que irmanados com o povo do
Paraná ajudaram construir a sua grandeza.
Pelo transcurso do I Centenário da Imigração Polonesa do
Paraná a gratidão do povo pontagrossense.
Dezembro de 1971”
"BARDZO GŁĘBOKIE SĄ ŚLADY LUDZI"
1871-1971
„Polskim pionierom, którzy zbratani z mieszkańcami
Parany, pomogli budować jej wielkość.
Z okazji I Stulecia Imigracji Polskiej do
Parany wdzięczni mieszkańcy Ponta Grossy.
Grudzień 1971”
(photo:Inauguracja tablicy pamiątkowej
Ze zbiorów Muzeum Campos Gerais)
Siostra Oliwia
Appolonia Modkowska urodziła się 29 grudnia 1929 r., w miejscowości Treze de Maio, dziś Áurea, w stanie Rio Grande do Sul. Jej rodzice: Marianna z d. Pogorzelska i Franciszek Modkowski.
Dziewczynka Appolonia, jeszcze w ramionach matki, brała udział w śpiewie religinych pieśni podczas Mszy. Później, już nieco większa, należała do chóru.
S. Oliwia - polska Msza
Ze zbioru: José Loacir Gomes da Silva
W jedenastym roku życia dziewczyna Appolonia wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Świętej Rodziny w Kurytybie. Została zakonnicą i przybrała imię S. Oliwia.
Śpiew był jej hobby. Śpiewała w chórze w miastach Siqueira Campos i Palmeira. Będąc organistką Chóru im. Jana Pawła II, występowała podczas wizyty Jana Pawła II w Paranie 1980 r.
W kościele św. Stanisława w Kurytybie, Chór im. Jana Pawła II i jego organistka S. Oliwia biorą udział co niedzielę w polskiej Mszy św. o godz. 9-tej.
Polski Chór BRASPOL-u w Ponta Grossie prowadzi obecnie S. Oliwia.
Opłatek
Opłatkiem dzielą się Polacy w Wigilię Bożego Narodzenia od niepamiętnych czasów.
Dzielenie się opłatkiem oznacza przede wszystkim darowanie wzajemnych uraz i odnowienie braterstwa w rodzinie i w społeczeństwie.
Obecnie opłatek ma kształt prostokąta z motywami gwiazdkowymi, wypiekany z mąki pszennej na wodzie.
W Ponta Grossie rodziny BRASPOL-u wznowiły ten zwyczaj, prosząc o błogosławieństwo ks. Stanisława Turbańskiego.
(photo:Gwiazdka w grupie polonijnej i Ks. Antoni rybinski, SVD -2009r
Z prywatnego zbioru-)
Ks. Stanisław Turbański
(photo:Ks. Stanisław Turbański
Ze zbioru: José Loacir Gomes da Silva)
Stanisław Turbański urodził się 11 listopada 1915 r., w małej wiosce Głuchów, w województwie poznańskim, w Polsce.
W 1929 r. wstąpił do Zgromadzeni Słowa Bożego. Studiował w Polsce, w Austrii i w Holandii. Święcenia kapłańskie otrzymał w Holandii, w święto Piotra i Pawła, 29 czerwca 1941 r.
W latach 1942-1947 pracował w Belgii wśród emigrantów polskich. W 1947 r. wrócił do Polski. Pracował jako katecheta w szkołach państwowych, głównie jednak jako wychowawca w seminariach swego zgromadzenia oraz dodatkowo w duszpasterstwie parafialnym.
3-go maja 1971 r. wylądował w Rio de Janeiro dla zebrania źródłowego materiału do historii werbistów wśród Polonii w Brazylii, Argentynie i Paragwaju. Dodatkowo pamagał dorywczo w duspasterstwie; w trzech parafiach był nawet proboszczem, najdłużej w Morretes, 9 lat.
Od grudnia 1996 r. rezyduje jako emeryt w seminarium Verbo Divino w Ponta Grossie, kontynuując badania historyczne i udzielając pomocy duszpasterskiej, m. in. od 15 sierpnia 1999 r. odprawia polskie Msze w Azylu św. Wincentego a Paulo dla tutejszej Polonii. Członkowie Polskiego Chóru BRASPOL obchodzili 60-lecie święceń kapłański swejego kapelana.
Święconka
1-go kwietnia 1999 r. ks.Stanisław Turbański w Seminarium Słowa Bożego poświęcił pokarmy, odnawiając w ten sposób Święconkę. Pokarmy do poświęcenia przyniosło dwie panie z nowozorganizowanego Oddziału BRASPOL, by podziękować Boga za otrzymane dary, jak to czynią Polacy na całym świecie w przeddzień Wielkanocy.
Na Święconkę przygotowuje się koszyczki ozdobione kwiatami z pokarmami, które spożywa się w rodzinie przy pierwszym jedzeniu w niedzielę wielkanocną.
Typowymi pokarmami Święconki są: baranek z masła, jajka ozdobione pisankami, chleb, sól, gorzkie korzenie, kiełbasa i inne.
Na poświęcenie pokarmów przyprowadzono też kilkoro dzieci z Grupy Folkloru Nowa Nadzieja.
(photo:Święconka 2011 r.
Z prywatnego zbioru)
22 kwietnia 2000 r. w kaplicy Azylu św. Wincentego a Paulo uczesticzyli w poświęceniu pokarmów członkowie Chóru, Oddziału BRASPOL-u i inni potomkowie Polaków. Ceremonii poświęcenia kononał ks. Stanisław Turbański.
14 kwietnia 2001 r. pontagrosseńska Polonia zebrała się znowu w kaplicy Azylu św. Wincentego a Paulo razem z ks. Stanisławem Turbańskim dla poświęcenia pokarmów. Tym razem było reprezentowanych 16 rodzin.
Uwagi końcowe
Pontagrosseński Oddział BRASPOL-u ze Sabará stara się służyć celom polonijnym. Na razie jest to grupa dość mała, zrobiono pierwsze kroki z nadzieją, że w niedalekiej przyszłości wzrośnie liczba członków i że rozwiną większą działalność we wszystkich możliwych kierunkach dla upowszechnienia znajomości kultury polskiej.
(photo:Reprezentanci Polonijni z Ponta Grossy
Z prywatnego zbioru)
Załączniki
Załącznik 1
Spoleczność polonijna na Kongresie głosi wieść o Ponta Grossie
Silvana Canetti Dzazio
Od redakcji
Podczas IV Kongresu Polonijnego Ameryki Łacińskiej odbytego w zeszłym tygodniu w Kurytybie delegacja przedstawicieli stowarzyszenia brazylijsko-polonijnego (BRASPOL) Oddziału Ponta Grossa mieli okazję zapoznać nieco obecnych z miejscowym życiem kulturalnym. Według relacji pani profesor Aldy Slonik delegacja pontagrosseńska miała okazję przeprowadzić rozmowę z władzami uniwersytetu Warszawskiego, z innymi osobistosiami polskimi oraz z reprezentatem Watykanu., jako też z przedstawicielami polskimi z karajów zachodnich.
Celem Kongresu, według Aldy Slonik, było przeprowadzić głębszą analizę zadania reprezentantów z różnych krajów w swoim środowisku. "Zachowanie tożsamości polonijnej w Ameryce Łacińskiej i cech charakterystycznych, wyróżniających potomków polskich imigrantów w każdym kraju, jest zadaniem wielu generacji oraz wyłonienie nowych liderów historii III Tysiąclecie" - podsumowała przewodnicząca pontagrosseńskiego BRASPOL-u.
Według innej uczestniczki Kongresu, prof. Marii Lucji Rogeńskiej, także członkini BRASPOL-u, która przygotowuje pracę magisterską z historii Polonii regionu Ponta Grossa, w regionie jest bardzo wielu potomków polskich, mimo to, tradycje polskie i bogactwo kulturalne jest mało znane. "Jest naszym zadaniem, zapoznać z tym więcej ogół mieszkańców" - kończy.
Od lewej: Dr Jan Krzysztof (Warszawa); prof. Alda Slonik; prof. zw. dr hab. inż. Jarosław Mikielewicz (Gdańsk); prof. Maria Lucia Rogenski; prof. Kajetan Andrzej Wróblewski (Warszawa) -uczestnicy IV Kogresu w Kurytybie.
Członkowie pontagrosseńskiego Oddziału BRASPOL uczestniczą w trzecią niedziele każdego miesiąca o godz. 15-tej w polskiej Mszy w kaplicy Azylu św. Wincentego a Paulo. Po Mszy - na którą przychodziło już ponad 150 osób - jest towarzyskie zebranie w sali Azylu. Udział w tych spotkaniach i działalności mogą brać wszyscy chętni potomkowie polscy.
Jornal da Manhã - (Ponta Grossa)
Załącznik 2
Odszkodowanie jest ciągle tajemnicą dla większości
Ponta Grossa - Życie polskich imigrantów jest tematem monografii i wynikiem badań prof. Marii Lucji Rogeńskiej. Zainteresowanie tymi badaniami zrodziło się z pochodzenia autorki.
Jak większość historiografów imigranji i studiów w tej dziedznie, Maria Lucja stwierdza niepewność źródeł do historii imigracji w rejonie Ponta Grossa, co utrudniało jej badania. Informacje, jakie zdobyła w Ponta Grossie, pochodzą w większości ze starej prasy. Dokumenty poważne są tylko w Kurytybie.
Dla Marii Lucji. kompleks niższości u wielkiej części polskich potomków, pochodzi z ucisku, jakiego doznawali. "Nazywać kogoś "polaco" znaczyło i nieraz jeszcze dziś znaczy, być nie reprezentantem pewnego poziomu kulturalnego, lecz upokorzenien" - konstatuje.
Nadzieja
Ogłoszenie kilka miesięcy temu o odszkodawnia dla osób z czasu drugiej wojny światowej dało nadzieję wielu imigrantom. Zofia Brzegowa, która żyła w Niemczech w 40-tych latach, możliwość otrzymania odszkodowania za krzywdę, jaką wycierpiała przy budowie niemieckiej kolei żelażnej, jest jeszcze wątpliwa. "Wysłałam pewne papiery, żeby wpisać się na listę do odszkodowania, ale nie wiem, czy coś otrzymam" - powiada.
Polski Konsulat Genralny w Kurytybie informuje, że w Szwajcarii, w Genewie, istnieje grupa odpowiedzialna za odszkodowanie dla osób, które w czasie drugiej wojny światowej były poszkodowane. Ale nie ogłoszono jeszcze, kto ma prawo do odszkodowanie ani ile odszkodowanie wyniesie.
"Saga Polska" ulega zmianie dzięki zapomnieniu
Ponta Grossa - 65-letni dziś emerytowany ojciec Jana Iarochinskiego emigrował z Polski do Brazylii jako 5-letni chłopiec 1903 r. Do 1918 r. żył w Rio de Janeiro, w tym roku przeprowadził się do Rio dos Índios, w municypium Ivaí. Podobnie jak inni emigranci, ojciec Iarochinskiego wyjechał z rodzinnego kraju w nadziei polepszenia warunków życia.
Z opowiadań swego ojca, dzisiejszy emeryt nie wiele pamięta. Wie tylko, że "nasza kultura była tłumiona przez różne interesy". W jego zrozumieniu upośledzanie było spowodowane głównie represją kilku rządów.
"W czasie Getulio Vargasa, kto używał innego języka, był karany. Ja znałem język polski, dziś zapomniałem całkowicie" - skarży się.
Ulisses Iarochinski stał się ofiarą
rasizmu w internecie. Agresorem jest ktoś, zidentyfikowany jako Saulo Manson Magalhães."Polaco, fdp, povo nojento" (Polak, bękart kurwy, naród wstrętny). Kończy takimi słowy: "Niech się wynoszą stąd; nie znoszę współżycia z Polakami". Iarochinski zaskarży go.
Jornal Diário dos Campos (Ponta Grossa)
Załącznik 3
Sugestie dla lektury, badań i internetu
1. ANAIS da Comunidade Brasileiro-polonesa. 8 fascículos. Editora: Superintendência das Comemorações do Centenário da Imigração Polonesa ao Paraná. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda., 1970-1977
2. (DWORECKI Tadeusz SVD) - Zmagania Polonijne w Brazylii
Tom I - Polscy werbiści 1900-1978. Warszawa, ATK, 1980, 840 stron.
Tom II - Pamiętniki brazylijskie. Warszawa, ATK, 1987, 272 strony.
Tom III - Z niwy duszpasterskiej. Warszawa, ATK, 1988, 191 stron.
Tom IV - Owocująca przeszłość. Warszawa, ATK, 1987, 363 stron + 7 stron zdjęć.
3. BREOWICZ Wojciech - Ślady Piasta pod piniorami. Biblioteka "Naszej Ojczyzny", Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną. Warszawa, 1961.
4. OLCHA Antoni - Szumią dęby nad Iguassu. Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza. Warszawa, 1959.
5. PROJEÇÕES - Revista de Estudos Polono-Brasileiros - edição semestral - BRASPOL - Curitiba - PR
6. URYGA. O. Franciszek - Krzyż nasza Ucieczka. Klasztor Ojców Cystersów. Kraków, 1988.
7. A POLÔNIA NA LITERATURA BRASILEIRA - Ed. Plácido e Solva. Curitiba, 1927.
8. O COTIDIANO DO IMIGRANTE POLONÊS NA SOCIEDADE PONTAGROSSENSE - Maria Lúcia C. Rogenski (monografia em 1999)
9. PERBECHE Henrique - Grimpas. Gráfica Planeta, Ponta Grossa, 1998.
10. TURBANSKI Stanisław SVD - Murici - terra nossa. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda., 1978, 244 páginas.
11 TURBANSKI Stanisław SVD - Kościół polski w Kurytybie. Kurytyba, Gráfica Vicentina Ltda., 1978, 66 stron.
12. TURBANSKI Stanisław SVD, - Tudo para todos - Breve biografia do Pe. Carlos Dworaczek SVD. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda., 1993, 77 páginas.
13. TURBANSKI Stanisław SVD, Był wszystkim dla wszystkich (polskie tłumaczenie biografii o. K. Dworaczka). Nysa-Wysoka, 1998. 78 stron.
14. GAZETA STOLAT. Curitba.
15. KURIER, Curitiba, LUD.
16. KRONIKA - Noruega (em noruguês)
17. IAROCHINSKI Ulisses - Saga dos Polacos. Gráfica Mansão. Curitiba, 1999.
18. A POLÔNIA País e a gente. Editora Interpress, Varsóvia 1979.
19. KPAP 93 Argenina - Uruguay.
20. LIPINSKA Ewa - Kiedyś wrócisz tu. . . UNIVERSITAS, Kraków. 1997.
21. BERNACKA Wanda - Pequeno Dicionário Português-Polonês. LUD, Curitiba.
22. KAWKA Mariano - Dicionário Português-Polonês. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda., 1984.
23. KAWKA Mariano - Brazylijski Słownik Polsko-Portugalski. Curitiba, LUD, 1998.
24. POLÔNIA - Publicação do Consulado Polonês de Curitiba.
25. Vieira, Márcia Zan - Ecos da colonização polonesa. Ponta Grossa, Editora
da UEPG. Ponta Grossa 1998.
26. KRIEGER, Maria do Carmo Ramos. Anotações de uma imigrante
polonesa. Florianopolis 1998.
27 .BIULETYN POLSKIEJ MISJI KATOLICKIEJ W BRAZYLII . Nr. 1 grudzieñ 1977 - nr 28 (ostatni) wrzesień-październik 1988. Wydawca: Ks. Benedykt Grzymkowski TChr, Rektor PMK. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda.
28 .FILIPAK Paulo e KRAWCZYL João - Fastos da Sociedade. Uniãi Juventus
Fascículo I 1898-1938. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda, Janeiro de 1978
Fascículo II 1938-1958. Curitiba, Gráfica Vicentina Ltda., Dezembro de 1978
29.WACHOWICZ Roman, Polskie Korzenie. Warszawa, Ludowa
Spółdzielnia Wydawnicza. 1980., 337 stron
Kilka stron internetu
